Hoe bewegen na de diagnose kanker zorgt voor minder complicaties en een sneller herstel

Waarom is bewegen en trainen bij kanker belangrijk?

Spierzwakte komt veel voor bij kanker. Een lage spiermassa maakt je kwetsbaar. Het herstel na de behandeling verloopt bij mensen met een lage spiermassa veel trager. Onderzoeken laten zien dat bewegen zowel vóór, tijdens en na de behandeling van kanker belangrijk is. Inactiviteit moet zoveel mogelijk vermeden worden, omdat dit juist leidt tot een afname van spierkracht en achteruitgang van conditie. Een goede lichamelijk en mentale conditie helpt om de klachten van de kanker zelf en de medische behandeling ervan te verminderen. Ook zorgt het ervoor dat er minder complicaties optreden en dat de eventuele opnameduur korter is.

In de praktijk zien we regelmatig patiënten die hun algehele belastbaarheid willen vergroten vóór, tijdens en /of na de behandeling van kanker. Bij de intake inventariseren we de gezondheidsproblemen en nemen we testen af om de algehele belastbaarheid in kaart te brengen. We testen zowel op spierkracht als conditie, en kijken ook samen wat de patiënten zelf al aan beweging doen. Vooraf wordt vaak gedacht dat men al voldoende beweegt. Echter regelmatig blijkt dat de daadwerkelijke hoeveelheid beweging toch lager is dan verwacht. Samen stellen we behandeldoelen op en kijken hoe iemand zelf meer kan gaan bewegen. Daarbij kan ook gedacht worden aan bijvoorbeeld tuinieren, huishoudelijke taken, wandelen, fietsen etc.

Zowel duur- als krachttraining helpen om vermoeidheidsklachten te verminderen, het lichamelijk functioneren te verbeteren en de kwaliteit van leven te verhogen. Angst en depressie verminderen door duurtraining. Voor patiënten met lymfoedeem (vochtophoping) is het veilig om te trainen. Het oedeem neemt niet toe door bewegen. Echter overbelasting kan wel voor een toename van oedeem zorgen. Begeleiding is dus gewenst.

In 2019 is er een nieuwe internationale beweegrichtlijn opgesteld voor bewegen na de diagnose kanker. Deze richtlijn is bedoeld voor iedereen vanaf het moment dat de diagnose kanker is gesteld. De richtlijn adviseert om drie keer per week 30 minuten duurtraining en twee keer per week 30 minuten krachttraining uit te voeren.
De bijgevoegde afbeelding geeft de beweegrichtlijn weer, en wat de effecten zijn van duurtraining, krachttraining of een combinatie hiervan.

Bewegen vóór aanvang van de behandeling

In de praktijk zie ik dat patiënten niet altijd goed voorbereid zijn op een operatie of behandeling, en daardoor meer klachten ervaren. Het is zinvol om al vóór aanvang van de medische behandelingen te starten met voldoende bewegen. Het helpt je namelijk om je conditie te behouden of te verbeteren en om vermoeidheid te verminderen. Omdat de diagnose kanker een grote impact heeft op je leven kan het lastig zijn om te gaan beginnen met bewegen of trainen. Het kost allemaal veel energie waardoor je misschien geneigd bent juist niet te gaan bewegen. Echter bewegen en sporten helpt je om je conditie en spierkracht te behouden of zelfs te verbeteren, waardoor je je dagelijkse activiteiten beter kunt blijven uitvoeren. Wanneer je fit de behandelingen in gaat zal dit ervoor zorgen dat je de behandelingen beter kunt doorstaan, er minder complicaties optreden en je sneller zult herstellen. Hoe fitter je dus een behandeling in gaat, hoe beter je er over het algemeen uit komt.

Bewegen tijdens de behandeling

Wanneer mogelijk is het belangrijk om tijdens de medische behandelingen te blijven trainen en actief te blijven. Het zorgt ervoor dat je spierkracht en conditie minder hard achteruitgaan. Ook verbetert het de kwaliteit van leven. Direct na de behandeling zijn je dagelijkse activiteiten zoals wassen en aankleden of een klein stukje lopen al training. Probeer binnen je eigen mogelijkheden in beweging te blijven, waarbij je een goede balans houdt tussen inspanning en rust. Rust is namelijk net zo belangrijk als inspanning. Probeer waar mogelijk rustig op te bouwen. Vermoeidheid is geen reden om niet te bewegen. Door op te bouwen en te trainen zul je de vermoeidheid juist gaan verminderen. Het is belangrijk om niet over je grenzen heen te gaan. Raadpleeg een oncologiefysiotherapeut voor persoonlijk advies en begeleiding.

Bewegen ná de behandeling

Als gevolg van de behandelingen zelf, maar ook doordat je een tijd minder actief hebt kunnen zijn, zul je merken dat je lichaam spierkracht en conditie is verloren en dat je eerder vermoeid bent. Het trainen van zowel spierkracht als conditie kan je helpen om je weer sterk en fit te gaan voelen. Daardoor zul je je dagelijkse activiteiten weer beter kunnen gaan uitvoeren. Ook nu is voldoende rust belangrijk voor het herstel. Wissel inspanning dus altijd af met ontspanning, en verdeel je activiteiten over de hele dag. Kies voor een vorm van bewegen wat bij je past en wat je leuk vindt om te doen, en maakt lichaamsbeweging onderdeel van je dagelijkse bezigheden. Wanneer lange stukken aan een stuk bewegen niet mogelijk is kun je de activiteit ook opsplitsen in meerdere kortere stukjes.

De rol van een Oncologiefysiotherapeut

De oncologie fysiotherapeut kan je ondersteunen om je conditie en spierkracht op te bouwen en om vermoeidheidsklachten te verminderen. Oncologiefysiotherapeuten zijn gespecialiseerd in beweegproblemen door kanker of de behandeling ervan. Samen met de patiënt wordt een trainingsprogramma op maat opgesteld, aansluitend bij de wensen en behoeften van de patiënt. Er zullen onder andere fysieke testen worden gedaan om het beginniveau te bepalen, de voortgang gedurende de trainingen te evalueren en waar nodig het trainingsprogramma bij te stellen.
Waar nodig wordt samengewerkt met andere disciplines, zoals bijvoorbeeld een diëtiste of ergotherapeut, om samen te komen tot het beste resultaat.